Alevilik ve Bektaşilik Araştırmaları Sitesi

  • Full Screen
  • Wide Screen
  • Narrow Screen
  • Increase font size
  • Default font size
  • Decrease font size

Tezler ve Özetler

Alevilik Konusunda Tezler ve Özetleri / Thesis and Abstracts

Sitemizde araştırmacıların bilgisine sunulmak üzere yüksek lisans ve doktora tezlerinin adları, özetleri sunulacaktır. / In our website we will publish M.A. and PhD. Thesis’ abstracts.

 

ALEVİ-BEKTAŞİ KÜLTÜR ENSTİTÜSÜ’NÜN ALEVİ-BEKTAŞİLERİN SORUNLARI VE ÇÖZÜMLERİNE İLİŞKİN RAPORU AÇIKLANDI

Yazdır PDF

Alevi-Bektaşi Kültür Enstitüsü, Türkiye’nin önemli sorunlarının ancak doğru bilgi ve bilimsel yöntemle çözümlenebileceğinden hareketle ortaya koyduğu ve Enstitü Bilim Kurulu tarafından hazırlanan raporuyla ilgili kamuoyunu bilgilendirmeyi sürdürüyor.

Bu çerçevede 14.08.2013 tarihinde Siyasi Partiler ziyaret edilerek rapor konusunda bilgilendirildi. Alevi-Bektaşi Kültür Enstitüsü Heyeti sırasıyla BDP Eş Başkanı Gültan Kışanak, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ve CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu tarafından kabul edildi ve raporun ayrıntılarıyla ilgili bilgilendirildi.

15.08.1023 tarihinde ise Ankara Ramada Plaza’da basın mensuplarına yönelik kahvaltılı bir basın toplantısı gerçekleştirildi. Basın toplantısına Anadolu Ajansı, Cihan Haber Ajansı, CNN Türk, Samanyolu TV, NTV, Samanyolu TV, Star TV, Cumhuriyet, Yurt, Aydınlık gibi yazılı ve görsel basının değerli temsilcileri katıldı.

Alevi-Bektaşi Kültür Enstitüsü Başkanı Gülizar Cengiz’in rapora ilişkin bilgilendirici konuşmasının ardından Raporun yazılma gerekçesi, yöntemi, sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin Enstitü Bilim Kurulu adına Prof. Dr. Alemdar Yalçın ve Doç. Dr. Ali Yaman açıklamalarda bulundular. Daha sonra gerçekleştirilen soru-cevap bölümünde ise Gülizar Cengiz, Miyase İlknur, Prof. Dr. Alemdar Yalçın, Yücel Top ve Doç. Dr. Ali Yaman çeşitli konulara ilişkin basın mensuplarının yönelttikleri soruları cevaplandırdılar. Ayrıca Enstitü tarafından yayınlanan Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi’nin dünyanın en seçkin üniversitelerine gönderildiği ve tanınmış bilim insanları tarafından atıfta bulunulduğu da ifade edilerek, raporun yanısıra derginin bazı nüshaları da basın mensuplarına takdim edildi.

Devamını oku...

DEDELİK KURUMU EKSENİNDE DEĞİŞİM SÜRECİNDE ALEVİLİK

Yazdır PDF

 

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

 

DOKTORA TEZİ

DEDELİK KURUMU EKSENİNDE
DEĞİŞİM SÜRECİNDE ALEVİLİK

 

ALİ YAMAN

 

TEZ DANIŞMANI:

PROF. DR. MURAT ÖZYÜKSEL

 

İSTANBUL-2001

Öz

Bu tez çalışması ülkemiz inanç yapılanması bakımından büyük önem taşıyan Alevilik konusunu ele almaktadır. Bu konu ele alınırken Cumhuriyetin kurulması sonrasında yaşanan toplumsal değişim süreci çerçevesinde yaşanan farklılaşmalar, Aleviliğin geleneksel olarak en önemli kurumu olan Dedelik kurumu ekseninde sergilenmeye çalışılmıştır. Öncelikle Alevilik, değişim olgusu ve Dedelik kurumu üzerine elde edilen en son yazılı kaynaklara ve alan verilerine dayanılarak bilgiler sunulmuştur. Daha sonra ise bulguların değerlendirilmesine geçilmiştir. Bulgular bu kurumun temsilcileri olan ve Aleviliği günümüze taşıyan Dedeler üzerinde gerçekleştirilmiş alan çalışmamızın verilerinin değerlendirilmesine dayanmaktadır. Araştırmaya Dedelik kurumu ve Aleviliğin değiştiği düşüncesinden yola çıkılmış ve bulgular bölümünde sunulan verilerle de bu değişme sürecine ilişkin ayrıntılar tablolar ve analizleri ile ortaya konulmuştur. Yine bu değişim süreci verilmeye çalışılırken Dedelik kurumuna ilişkin ayrıntılar da sunulmuştur. Ekler bölümünde ise alanda uygulanan görüşme formunun yanısıra, Alevi Ocakları’na ilişkin kapsamlı bir liste ve Dedelik Kurumuna ilişkin yazılı ve görsel belgeler verilmiştir.

Abstract

This dissertation investigates the topic of Alevism which has great significance within the Anatolian belief systems. The transformation resulting from the social change which taken place following the proclamation of the Turkish Republic is presented within the framework of the institution of religious guides. First of all, information on Alevism, the phenomenon of change and the institution of religious guides is presented based on the most recent written sources and field data. The findings are based on the evaluation of the data which are gathered through the field research conducted on the religious guides who are representatives of this institution, and also carriers of Alevism to the modern day. This research begins with the assumption that both the institution of religious guides and Alevism have changed. The data presented at the findings section illustrates the details of the change through the use of tables and analysis. Also, while presenting the process of change, detailed information on the institution of religious guides is presented. In the supplement, in addition to the survey form used in the field, a detailed list of the Alevi lineages, as well as print and visual document on the institution of religious guides are present.

BEKTÂŞÎ ÂDÂB VE ERKÂNI

Yazdır PDF

 

 T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

 

DOKTORA TEZİ

BEKTÂŞÎ ÂDÂB VE ERKÂNI

 

HÜSEYİN ÖZCAN

 

TEZ DANIŞMANI:

PROF. DR. ABDURRAHMAN GÜZEL

 

ANKARA-2001

Özet

Türk kültür, edebiyat ve sosyal hayatında Bektâşîliğin önemli bir yeri vardır. Yapısında en eski Türk inançlarından izler taşıyan bu anlayış Türk inanç, adet, gelenek ve göreneklerini öğretilerinin içine almış zaman içinde yayılarak kitleleri etkileyen bir yaşam biçimi, bir felsefe haline dönüşmüştür.

Hacı Bektâş Veli tarafından sistemleştirilen Bektâşîlik anlayışının temelini oluşturan öğretinin adı ”Dört Kapı Kırk Makam” dır. Kırk Makamın içinde maddi ve manevi hayata ait bölümler bulunmaktadır.

Bu anlayış konusunda bize bilgi verebilecek en zengin kaynak asırlarca bu düşünceye mensup halk şairlerince terennüm edilen Bektâşî şiirleridir. Çoğunlukla saz eşliğinde tarikâtın kurallarına (âdâb ve erkânına) ait kavramların işlendiği bu şiirler Bektâşîliği kitlelere ulaştırmada aktif rol oynamışlardır. Bektâşî şairleri yüzyıllar boyunca yazdıkları deyiş ve nefeslerle bu anlayışı hep canlı tutmasını bilmişlerdir.

Çalışmada Hacı Bektâş Veli’nin “Makalat” adlı eserinde geçen “Dört Kapı Kırk Makam” ile Bektâşî âdâb ve erkânının Bektâşî şiirine yansıması incelenmiştir.

Çalışmanın giriş bölümünde Bektâşîlik ve Bektâşî âdab ve erkânının ortaya çıkışı,tarihi gelişimi ve gösterdiği değişimlere kısaca değinilmiştir. Ayrıca Bektâşiliğin Sosyo-Kültürel Çevresi ile Hacı Bektaş Velî’nin hayatı, düşünceleri, çevresine etkileri ve eserleri de ele alınmıştır. Bektâşî Âdâb ve Erkânı başlığında bu geleneğin tasavvuf kültüründeki yeri ifade edilerek Bektâşî erkânı tanıtılmıştır.

Girişin ikinci kısmında ise dört kapı kırk makam genel olarak tanıtılmış, Bektâşî tarikatındaki yeri ve önemine değinilmiştir. Birinci Bölüm Bektâşî edebiyatında Âdâb ve Erkâna Ait Kavramlar adını taşımaktadır.

Bu bölümde Bektâşî erkânı hakkında bilgi verilmiştir. Erkânla ilgili olarak şiirlerde kavramların anlamı açıklanarak şiirlerde kavramın işlenişini Bektâşî şiirlerinden alınan örneklerle ele alınmıştır. Kavramları açıklarken birden fazla örnek vererek erkânın şairler tarafından farklı işlenişi gösterilmiştir. İncelemede estetik değer taşıyan örnek söyleyişler tercih edilmiştir.

Kavramlar içinde geçen kişilerin kısa biyografileri verildikten sonra aynı şekilde bu şahısların da şiirlerde ele alınışlarını örneklerle verilmiştir.

İkinci Bölümde Hacı Bektâş Velî’nin Makâlât’ında belirttiği sıraya uygun olarak “Dört Kapı Kırk Makam” incelenmiştir. Dört kapıyı oluşturan kavramlar açıklanmış, şiirlerde bu kavramların ele alınış biçimi verilerek farklı yaklaşımları değişik şairlerden alınan şiirlerle örneklenmiştir. Bu kavramlarla ilgili Bektâşîlikle ilgili temel eserlerden alıntılar yapılmıştır. Ayrıca çalışmada incelenen erkânnâmeden de ilgili bölümleri kavramlar içinde verilmiştir. Aynı şekilde her kapı içinde bulunan “on makam” ayrı ayrı açıklanıp örneklenmiştir.

Çalışmanın sonunda Sırrı “Rıfaî Alevî-Ahmed Bedrettin Halvetî’ye ait Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan “ Bektâşî Tarîkâtine Ait Usûl, Âdâb, Ayinler Mecmuası” adlı erkânnâmenin transkripsiyonlu metni vardır.

Çalışma başta Dört Kapı Kırk Makam” anlayışı olmak üzere Bektâşî tarikâtının erkânına ait belli başlı kavramlarla bu anlayış mensuplarınca büyüklüğü kabul edilen erkânda yer bulan şahısların Bektâşî şiirlerine yansımasını zengin estetik örneklerle vermiştir. Böylece sözlü kültürün tabii sonucu olarak zamanla ritüelleşen bazı kavram ve erkâna ait unsurların tespiti ve “Dört Kapı Kırk Makam” perspektifiyle ele alınmış Bektâşîliğin yazılı kültürüne katkıda bulunulmuştur.

Abstract

The dogma which forms the basis of Bektâşî Order systematized by Hacı Bektâş Veli is called "Four Doors and Forty Ranks" (Dört Kapı Kırk Makam). Forty ranks contains the sections from the material and spiritual life.

In this study, the effect of Hacı Bektâş Veli's concept of "Four Doors and Forty Ranks," as mentioned in his "Makalat," on Bektâşî poetry. The leading concepts directly related to the order are examined in a separate section with a view not to disturb the general structure of the conventions (erkân).

The first chapter of the study is entitled "Essential Works and Concepts Concerning Book of Conventions (Erkânnâme) in Bektâşî Literature". This chapter gives information about the Bektâşî conventions. Under the heading "Significant Figures", the important personalities mentioned in Bektâşî poems are preferred, and short biographies of such figures are given and again, different ways in which such personalities are mentioned in the poems are exemplified.

The section titled "Manuscripts", the account of manuscripts related to the Bektâşî conventions is given. Works directly related to the conventions are given under the heading "Printed Works."

The second section investigates into the "Four Doors and Forty Ranks" in parallel to the order of appearance in "Makalat" by Hacı Bektâş Veli. The concepts underlying the four doors are explained in depth, and the way in which these concepts are included in the poems are given, and the different approaches to these concepts are exemplified. A transcribes text of "Bektâşî Tarikâtine Ait Usûl, Âdâb, Ayinler Mecmuası" (Journal of Procedures, Manners and Rites of Bektâşî Order) by Sırrı "Rıfaî Alevî-Ahmed Bedrettin Halvetî," which can be accessed in Süleymaniye Library, is annexed to the study.

Through aesthetically significant examples, this study exemplifies the effect of the leading concepts of the conventions of Bektâşî order. Thus this study contributes to the definition of certain concepts and conventions, and to the written culture of Bektâşî order as studied from the perspective of "Four Doors and Forty Ranks".

 

Türkische Aleviten. Vom Osmanischen Reich bis zur heutigen Türkei

Yazdır PDF

 

Burak Gümüş'ün Kostanz Üniversitesi'nde hazırladığı yüksek lisans tezinden hazırlanan kitabının özetini ve bu kitabı duyuruyoruz.

Editörler

Türkische Aleviten. Von Osmanischen Reich bis zur heutigen Türkei
(Band 58 aus der Reihe "Konstanzer Schriften zur Sozialwissenschaft"
Herausgegeben von Horst Baier und Erhard R. Wiehn). Konstanz 2001.
264 Seiten, DM 35,20/? 18,00.

ISBN 3-89649-752-9

Özet

Türkiye'deki nüfusunun aşağı yukarı üçte birini oluşturan Aleviler, Sünniler'den sonra en büyük inanç cemaatini teşkil etmekte. Kendilerini Müslüman görmelerine rağmen, (Sünni) İslamiyet'i gevşek yorumlamaları ve bazı insanlara dinsiz gibi gelen törenleri yüzünden zındık olarak görülüyorlar. Bu meyanda Osmanlı'dan süre gelen ayrım çeşidi, sosyal ilişkilerden dışlanmadan başlayıp, saldırı ve Çorum ve Sivas gibi katliamlara kadar varabiliyor. Egemen olan seçkin zümrelerin dayattığı İslamlaşma, geçen yüzyılın seksenlerin sonu ve doksanların başlarında toplumda dini hoşgörüsüzlüğü de beraberinde getirdi. Bununla beraber, nice Alevilerin artık takiyye davranışından vazgeçip ''meydana çıktığı'' ve bundan ziyade Aleviliğe dönük yoğunlaşan bir ilgi izlenebilir. Bu konuyla ilgili Alevilerin hem Avrupa diasporasında hem de Türkiye'de devletçe tanınması ve eşitliğe kavuşması taleplerinin dile getirildiği nice dergi yayınlanıp, dernekler kurulmakta, seminer, panel, açık oturum, kongre ve konserler düzenlenmekte. Son on-onbeş yıl Alevi yayınlarında görülen patlama göz önüne alındığında, bunların iki konu kümesinde yoğunlaştığını görmekteyiz: tarih ve inanç. Fakat Alevilerin marjinalleşmesinin sosyolojik neden ve sonuçlarını inceleyen, sistematik bilimsel araştırmaların kıtlığı, bir iktidar teoretik yaklaşımın analiz çerçevesi olan bir tezi gerekli kıldı. Bu tezdeki teoriye göre, marjinalleşme kendiliğinden olmayıp, bir elit tabakanın güç çıkarına göre oluşturulmakta. Bu egemen tabakanın hükümranlığını kalıcılaştırılması için, onun otoritesini meşrulaştıran, toplumda kabul gören ''resmi ideoloji'' diye de adlandırılabilen bir değer ve normlar sistemini gerekli kılıyor. Her mevcut görüş ve düzen, kendi karşıtlarını da oluşturmakta. İşte bu yaklaşımla üç örnek olayların araştırılmasıyla (Osmanlı, Kemalist Tek Parti Dönemi, 1946'dan bugüne kadar varan çok partili süreç), Alevilerin Osmanlı'dan bugüne değin iniş ve çıkışları analiz edildi. Bu kitap Türk Alevilerin İmparatorluktan bugünkü Türkiye Cumhuriyeti'ne varan 700 senelik oluşma ve gelişme tarihini heterodoks olan, devir, siyasal-toplumsal güç dengesi ve hakim resmi ideolojiye göre baskı, kısmen yok edilme ya da teşvik, kısmen özgürleşme yaşayıp sisteme sadık olan, başkaldıran, eşitlik isteyen ya da takiyye yapan bir inanç grubunun azınlık statüsü oluşmasının tarihi olarak ele aldı.

Sayfa 1 / 2

  • «
  •  Başlangıç 
  •  Önceki 
  •  1 
  •  2 
  •  Sonraki 
  •  Son 
  • »
You are here: Araştırmalar Tezler ve Özetleri